GIDA KATKI MADDELERİ


Merhabalar bugün sizler için internette yaptığım bir araştırma sonucu elde ettiğim bilgileri paylaşmak istiyorum.Hepimiz güncel hayatın getirdiği yoğunluklar olsun pratiklik sağladıklarından olsun hazır ürünlerden ne kadar kaçınsakta kullanıyoruz.Ambalajlı ürünler oldukları ve tabi ki kullanım ömrünü uzatmak vb. nedenlerle pek çok katkı maddesine de maruz kalıyoruz.Peki gıda katkı maddeleri neler nerelerde kullanılıyor, tüketici olarak bizler neler yapabiliriz; gelin sırayla bu soruların cevaplarına bakalım;
Gıda Katkı Maddesi Nedir ?
Gıda katkı maddeleri en geniş anlamıyla gıdalara ilave edilen maddelerdir.Diğer bir tanım ise "Dolaylı veya dolaysız olarak bir yiyeceğin bir bileşeni haline gelmesi veya özelliklerini etkilemesi amacıyla kasıtlı olarak kullanılan maddelerdir". 
Bu tanım yiyeceklerin üretim, işlemleme, muameleye maruz bırakma, paketleme, taşıma ve depolanma süresince kullanılan maddeleri içermektedir. 
Şayet bir madde bir yiyeceğe özel bir amaçla eklenmiş ise bu katkı maddesine direk katkı maddesi denir. 

Mesela, içecek, puding, yoğurt, çiklet ve diğer gıdalarda kullanılan düşük kalorili tatlandırıcı olan aspartam bir direk katkı maddesidir. Birçok direk katkı maddesi gıdaların etiketinde içindekiler kısmında belirtilir. İndirek gıda katkı maddeleri ise gıdanın paketlenme, depolanma ve diğer işlemleri esnasında eser miktarlarda gıdalara karışan maddelerdir. 

Renk Katkı Maddesi Nedir ?
Teknik olarak renk katkı maddesi bir gıdaya, ilaca, kozmetik ürünlere veya insan vücuduna uygulandığı veya ilave edildiği zaman renk açığa veren boya, pigment veya maddelere denir. 

ABD`de kullanılan tüm renk katkı maddelerinin ayarlanmasından FDA sorumludur. Gıdalarda kullanılmasına müsaade edilen tüm renk katkı maddeleri "belgelenebilir" veya "belgelenmekten muaf" olmak üzere sınıflandırılır. Belgelendirilebilen renk katkı maddeleri sentetiktir ve her grup imalatçı ve FDA tarafından test edilir. 

Gıdalarda kullanılmasından önceki bu onaylanma sürecinde renk katkı maddesinin güvenilirliği (sağlık açısından), kalitesi, dayanıklılık ve kararlılığı kontrol edilir. Amerika'da belgelenmiş 9 adet renk katkı maddesi vardır. 
Bir örnek FD&C Yellow No.6`dır ve bu tahıllarda, fırın gıdalarında, aperatif yiyeceklerde vs. kullanılır. Belgelenmekten muaf olan renk katkı maddeleri sebzeler, mineraller veya hayvanlar ve tabii türevlerin sentetik kopyaları gibi tabii kaynaklardan elde edilirler. 
Mesela karamel rengi ticari olarak şeker ve diğer karbonhidratların ısıtılmasıyla sıkı kontrol edilmiş şartlarda elde edilir ve soslar, salçalar, fırıncılık ürünleri ve diğer gıdalarda kullanılır. 


"E" numaraları ne anlama geliyor? 8000`in üzerinde gıda katkı maddesi bulunmaktadır. Bunlardan sadece 350-400 tanesi "E" numarasına sahiptir. 

Bir gıda katkı maddesinin Avrupa Birliği ülkelerinde kullanımına müsaade edildi ise ona bir "E" numarası verilmiştir. Numaranın başındaki "E", EU (Avrupa Birliği)`ni simgelemektedir. Gıda katkı maddeleri gıda etiketlerinde farklı şekillerde ifade edilebilirler. 
Bir Örnek: 
Monosodium glutamate (MSG)`ın numarası E621`dir. Şayet bir yiyecek Monosodium glutamate içeriyorsa, bu, aşağıdaki ifadelerin biri ile belirtilebilir: 
"lezzet artırıcı olarak Monosodium glutamate (E621) kullanıldı" 
"lezzet artırıcı olarak Monosodium glutamate kullanıldı" 
"lezzet artırıcı olarak E621 kullanıldı" 
E numarası alan katkı maddelerinin sayısı sürekli değişmektedir. Halen kullanılmakta iken zararları ortaya çıkmış olanlar iptal edilirken yeni katkı maddeleri ilavesi de olabilmektedir. 
Bir maddenin "E" numarasına sahip olması direkt olarak zararlı veya zararsız olduğu hakkında bilgi vermez. Ancak "E" numarası olmayanlara göre bir olumlu özellik olarak değerlendirilebilir. 


Gıda katkı maddeleri yiyeceklerde ne amaçla kullanılır? 
Katkı maddeleri bir çok kullanışlı fonksiyonlarından dolayı yiyeceklerde kullanılmaktadır. İnsanları çoğu yiyeceklerini kendileri çiftliklerde yetiştirmediğinden, çalıştıkları veya yaşadıkları yerlere yakın yerlerden satın alarak temin etmektedirler. 

Dolayısıyla yiyeceklerin yetiştikleri veya imal edildikleri yerlerden çok uzaklara sağlıklı ve bozulmadan gelmesi gerekmektedir. Bu ise katkı maddeleri ile sağlanmaktadır. Katkı maddeleri aynı zamanda bazı gıdaların besin değerlerini artırmakta ve onların tadını, yapısını, rengini ve dayanıklılığını artırarak daha çekici hale getirmektedir. 

Şayet biz kendi yiyeceklerimizi kendimiz üretip, hasat edip, öğütmek istersek, pişirmek ve konserveleştirmek için çok zaman harcayabilirsek veya yiyeceklerin bozulma riskini üzerimize alabiliyorsak bazı katkı maddelerini kullanmayabiliriz. 

Fakat günümüzde birçok insan katkı maddelerinin gıdalara sağladığı faydalara güvenmeye başlamıştır 
Gıda katkı maddeleri olmazsa ekmek kolayca küflenir, tuz kümeleşir, ve dondurma buz kristallerine ayrılırdı. Yaygın olarak kullanılan bazı gıda katkı maddeleri arasında tuz, fırında kullanılan soda, sirke ve çeşitli baharatlar sayılabilir. Satın aldığınız perakende gıdaların üzerindeki etiketin içindekiler kısmını kontrol ederek hangi katkı maddelerinin eklendiğini görebilirsiniz.

Katkı maddeleri yiyecekler içine şu beş ana nedenden dolayı ilave edilirler: 
1. Ürünün kıvamını sağlamak. 
Emülgatörler katıldıkları ürünlere sürekli bir kıvam verirler ve ürünün parçalara ayrılmasını önlerler. Stabilizatörler ve koyulaştırıcılar yumuşak tek düze bir kıvam sağlarlar. Topaklanmayı önleyici maddeler tuz gibi maddelerin kolayca akmasına yardımcı olurlar. 

2. Besin değerini korumak veya artırmak. 
Vitaminler ve mineraller süt, un, tahıl ve margarin gibi birçok gıdaya eklenmektedir. Çünkü gıdaların bir kısmı bazı işlemlerden geçirilirken bu vitamin ve mineraller kaybolabilmektedir veya bir şahsın diyetinde bu maddeler eksik olabilir, böylelikle eksik yerine koyulmuş olur. Bu tür bir zenginleştirme halk arasındaki beslenme yetersizliklerin azaltmaya yardımcı olacaktır. İlave besin maddeleri içeren tüm ürünler uygun bir şekilde etiketlenmelidir. 

3. Lezzetini ve sağlığa yararlı halini muhafaza etmek. 
Koruyucular küf, hava, bakteri, mantar ve mayaların neden olduğu bozulmayı yavaşlatırlar. Bakteriyel bulaşma hayatı tehdit eden botilizm gibi gıdalardan kaynaklanan hastalıklara neden olabilir. Antioksidanlar değişik yiyeceklerin içindeki sıvı ve katı yağların bayatlamasını veya tadının bozulmasını engelleyen koruyuculardır. Bunlar aynı zamanda elma gibi taze meyvelerin kesildikten sonra havayla temasları sonucunda renklerinin kahverengiye dönüşmesini engellerler. 

4. Asitlik veya alkaliliğin sağlanmasını veya kontrol edilmesini temin etmek. 
Isıtıldıklarında asitleri serbest bırakan asitlik sağlayıcılar pastalar, bisküviler ve diğer fırıncılık ürünlerinin fırında pişerken kabarmalarına yardımcı olmak için soda ile reaksiyona girerler. Diğer katkı maddeleri yiyeceklerin lezzet, tat ve renklerine uygun asitlik ve alkaliliği değiştirmeye yardım ederler. 

5. Lezzeti artırmak veya arzu edilen rengi vermek. 
Birçok baharat ve tabii ve sentetik çeşniler gıdaların tadını artırır. Benzer şekilde renkler de tüketicilerin beklentilerine cevap verecek şekilde bazı gıdaların görünüşünü güzelleştirirler . 

Aşağıdaki tablo özet olarak bazı gıda katkı maddelerinin ve bunların kullanıldığı gıdaları
n bir listesini sunmaktadır.

Gıdaların veya katkı maddelerinin bir kısmı bazı hastalıkları tetikleyebilir mi? 
Evet. Bazı gıdalar veya gıda katkı maddeleri aşağıdaki bulgulardan birinin veya daha fazlasının oluşmasını tetikleyebilir:
Dikkat Sürdürüm Bozukluğu / Hiperaktivite Sendromu 
Alerji , Astım
Otizm, Yaygın gelişimsel bozukluk, Enüresis (Altına idrar kaçırma) , Davranış bozuklukları 
Depresyon, Duygu durum değişiklikleri , Kulak ağrıları, Kronik orta kulak iltihabı 
Göz problemleri , G6PD Enzim eksikliği, Mide-barsak problemleri, Mide ağrısı 
Baş ağrısı, Migren ,Nazal polip ,Cilt problemleri, Egzema, Ürtiker ,Uyku problemleri 

Gıda katkı maddeleri gerekli midir ve sağlığa zararlımıdır? 
Günümüzde dünya nüfusunun çoğu şehirlerde yaşamaktadır. Bu yüzden yiyecekleri gıdaları kendilerinin yetiştirme imkanı yoktur. Bunun yanında birçokları, hızlı yaşamın gereği hazır gıdaları fazlaca kullanılmak zorunda kalmaktadırlar. 
Günümüzün yaşam tarzı nedeniyle hazır gıda kullanımı neredeyse kaçınılmaz hale gelmiştir. Gıda katkı maddeleri kullanılmaksızın üretilen gıdaların bozulması hızlı, maliyeti ise daha fazla olmaktadır. 
Marketlerde satışa sunulan ürünlerin maliyetini düşürmek, raf ömrünü uzatmak ve diğer markalarla rekabet etmek gibi faktörler katkı maddelerini kullanmayı zorunlu hale getirmektedir. Dolayısıyla, aslında gıda katkı maddelerini kullanmak mutlak anlamda gerekli olmamakla beraber, günümüz yaşam tarzı sonucu bu maddeleri kullanmak kaçınılmaz hale gelmiştir. 
Gıda katkı maddeleri kullanılmadan üretilebilen hazır gıdaların sayısı ise oldukça azdır. Tüketicilerin katkı maddesi kullanılmamış veya daha az kullanılmış ürünleri tercih etmesi sonucu zamanla üreticiler gıda katkı maddesi kullanımını azaltmaktadırlar. 
Gıdalara katılan 8000 in üzerinde katkı maddesi vardır. Henüz hepsinin zararlı olup olmadığı test edilmemiştir.
Bazı maddelerin zararlı olduğu, bazılarının zararsız olduğu yapılan çalışmalarla gösterilmiştir. Bunun yanında oldukça fazla sayıdaki madde hakkında çelişkili sonuçlar ileri sürülmektedir. FDA gibi bazı kurumlar yaptığı araştırmalarla tüm gıda katkı maddelerini gıdalarda kullanılmasına müsaade edilmeden önce değerlendirir. 

Bilinçli tüketici olarak ne yapmalıyız? 
Gıda katkı maddelerinden tamamen kaçınmak neredeyse imkansız hale gelmiştir. Dolayısıyla bunları kullanmakla ilgili bir strateji gerçekleştirilebilir. Önerilerimizi şu şekilde sıralayabiliriz: 

1. Gıda katkı maddesi içermeyen ve bunu etiketinde belirten gıdalar tercih edilebilir. Tüm çeşitlerde bu sağlanamasa bile bazı çeşit gıdalarda sağlanabilir. 

2. En az gıda katkı maddesi içerenler tercih edilebilir. Aynı cins ürünlerin (mesela meyve suları) içerikleri incelenecek olursa katkı madde içeriklerinin farklı olduğu görülecektir. Bir çok ülkede tüketicinin katkı maddesi içermeyen (veya daha az içeren) gıdaları tercih etmesi üreticileri daha az katkı maddesi kullanmaya itmiştir. Hatta bazı ülkelerde özellikle hiç katkı maddesi içermeyen veya tartışmalı katkı maddelerini içermeyen gıdalar üreten firmalar kurulmuştur. Ülkemizde de zaman içerisinde katkı maddelerine karşı bir bilinç geliştirilebilirse bunun sonuçları üretici firmalara olumlu olarak yansıyacaktır. 

3. Zararsız olan katkı maddeleri belirlenerek bunları içeren gıdalar tercih edilebilir. 

4. Zararsız olduğu kesin olmayan (tartışmalı) katkı maddeleri belirlenerek bunlardan kaçınılmaya çalışılır veya bunları en az içerenler tercih edilebilir. Zararlı, zararsız ve tartışmalı olan katkı maddeleri sitemizde tablo halinde verilmiştir. 

5. Katkı maddelerinin elde edildiği kaynaklar bizim açımızdan önemliyse kaynağı açısından mahsurlu olan (veya şüpheli olanlar) belirlenerek bunları içermeyen gıdalar tercih edilebilir. 

Bilindiği gibi vejetaryenler hiçbir hayvansal gıda, Yahudiler ve Müslümanlar domuz ve domuzdan elde edilen ürünleri, GM Foods - genetik olarak değiştirilmiş gıda - karşıtları ise bu gıdaları veya bunlardan elde edilmiş ürünleri yememektedirler.


Yasaklanan katkı maddeleri var mıdır? 
(Katkı maddeleri mezarlığı) Gıda ve kimya endüstrileri uzun yıllardır tüm gıda katkı maddelerinin iyice test edildiğini ve güvenilir olduğunu söylemektedirler. Ancak gıda katkı maddelerinin tarihine bakıldığında bir çok katkı maddesinin uzun yıllar kullanıldıktan sonra sağlık riskleri taşıdığı ortaya çıkmıştır. Aşağıda listelenenler yasaklanmışlardır. 
Açıkçası, birisi size "Tüm gıda katkı maddeleri iyice test edilmiştir ve güvenilirdir" derse onun sözüne biraz temkinli yaklaşın.


Sağlık Vakfının sayfasından derlediğim bilgileri sizlerle paylaştım umarım yararlı bir paylaşım olmuştur , tamamıyla kaçınmak mümkün olmasada hazır gıdalardan elimizden geldiğince uzak durmaya çalışmak en doğrusu ; evde yapılan yiyeceklerin hem lezzetli hem sağlıklı olduğunu düşünürsek katkı maddelerinden uzak ve hijyenik olarak yapılan ev ürünlerini tercih etmek en güzeli

Sevgiler 


Yorumlar

  1. Uzuunnn ama çok faydalı bir yazı olmuş, arada bilmediklerimi de öğrenmiş oldum sayenizde... Kesinlikle evde üretim yapılıp tüketilmeli...

    Sevgiler

    YanıtlaSil
  2. Ebrucum, çok güzel bir derleme olmuş.. Her durumda tam bir başucu kaynağı.. Ellerine sağlık...

    YanıtlaSil
  3. Çok faydalı bir derleme. Bu E"lerin tamamını akılda tutmak zor ama alışveriş yaparken E'sizlere dikkat ediyorum ben. Yada olabilenleri kendim yapıyorum....

    YanıtlaSil
  4. Güzel bir paylaşım olmuş canım,teşekkürler.

    YanıtlaSil
  5. eskiden alışveriş yaparken hiç dikkat etmezdim hatta son kullanma tarihine bile bakmazdım şimdi bakarak kontrole derek alıyorum bilmediklerimde varmış aralarında paylaşım için teşekkürler

    YanıtlaSil

Yorum Gönder

Fikirleriniz benim için önemli sevgiler